ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ
ΚΕΙΜΕΝΟ ΔΙΑΚΗΡΥΞΗΣ
Μια χωρίς προηγούμενο κρίση κλονίζει τα θεμέλια του παγκόσμιου συστήματος και αλλάζει τον κόσμο.
Μετά την κατάρρευση του σοβιετικού μοντέλου, επικράτησε η άποψη είναι ότι δεν υπάρχει εναλλακτική απάντηση στο καπιταλιστικό μοντέλο οργάνωσης της παραγωγής και της οικονομίας, γεγονός που ενίσχυσε τις τάσεις ανεξέλεγκτης λειτουργίας των αγορών και παρήγαγε αλυσιδωτές κρίσεις, με ισχυρότερη την πρόσφατη χρηματοπιστωτική.
Οι κοινωνικές επιπτώσεις της κρίσης του καπιταλιστικού μοντέλου είναι δραματικές για τη συντριπτική πλειοψηφία των πολιτών παγκόσμια: Τεράστιες κοινωνικές ανισότητες και εκτεταμένη φτώχεια στις «μητροπόλεις», επισιτιστική και υγειονομική κρίση στη περιφέρεια (Αφρική), τοπικοί πόλεμοι, τεράστιες μετακινήσεις πληθυσμών προς αναζήτηση καλύτερης τύχης.
Οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις της κρίσης του καπιταλιστικού μοντέλου είναι εξίσου δραματικές, ενώ δρουν ενισχυτικά της επιδείνωσης των κοινωνικών συνθηκών: εντατικοποίηση καλλιεργειών, διατροφικές κρίσεις, επιδείνωση του φαινόμενου του θερμοκηπίου και της κλιματικής αλλαγής, ερημοποίηση των εδαφών, ρύπανση, κατασπατάληση υδατικών αποθεμάτων και ανανεώσιμων φυσικών πόρων (π.χ. δάση, αλιεύματα), εξάντληση των μη ανανεώσιμων φυσικών πόρων, βίαιη αστικοποίηση.
Οι τεχνολογικές καινοτομίες κατευθύνονται από την απληστία της κερδοφορίας και της κυριαρχίας και όχι από κριτήρια κοινωνικά και περιβαλλοντικά. Τον τόνο δίνουν οι πολυεθνικές επιχειρήσεις και οι χρηματοπιστωτικοί κολοσσοί και όχι η κοινωνία των πολιτών και οι δημοκρατικές λαϊκές διαδικασίες, πολλές φορές ούτε καν οι δημοκρατικά εκλεγμένες κυβερνήσεις.
Οι ανερχόμενες οικονομίες (Κίνα, Ινδία, Ρωσία, Βραζιλία) διεκδικούν μερίδιο εξουσίας από τις ανεπτυγμένες, στα παγκόσμια κέντρα αποφάσεων, αλλά επάνω στις ίδιες κατευθυντήριες γραμμές του ίδιου αποτυχημένου μοντέλου, μερικές φορές με πολύ μεγαλύτερη αυταρχικότητα και περιορισμούς ελευθεριών.
Στο πλαίσιο αυτό η Ε.Ε., με συντηρητικές ηγεσίες στο Γαλλογερμανικό άξονα, δεν φαίνεται ικανή να παίξει τον παγκόσμιο ρόλο που έχει την ευκαιρία να αναλάβει.
Η κρίση, στη χώρα μας ιδιαίτερα, έχει καθολικά χαρακτηριστικά: οικονομική, κοινωνική, περιβαλλοντική, πολιτική, ιδεολογική.
Η οικονομία έχει μπει σε βαθιά ύφεση και οι ελάχιστες θετικές προβλέψεις δεν μπορούν να δημιουργήσουν αισιοδοξία, δεδομένου ότι το σήμερα είναι αρνητικό και το προβλεπτό αύριο φαίνεται χειρότερο.
Η κοινωνία βρίσκεται στο όριο μεταξύ αντοχής και διάρρηξης των δεσμών της. Το μέγιστο κομμάτι της βιώνει μια άνευ προηγουμένου μείωση του επιπέδου ζωής του, έχοντας ταυτόχρονα την πεποίθηση ότι δεν έχει τη βασική ευθύνη για την κατάσταση. Τα δημόσια και φυσικά αγαθά κινδυνεύουν από ξεπούλημα ή καταστροφή. Η μόνη διέξοδος που διαφαίνεται είναι μια μόνιμη υποβάθμιση σε όλα τα επίπεδα, οικονομικό, κοινωνικό, περιβαλλοντικό, πολιτικό, πολιτισμικό. Καμία πλευρά δεν δίνει προοπτική, εκτός από αυτήν που επέβαλε και προωθεί το «μνημόνιο». Οι υποσχέσεις της κυβέρνησης για «έξοδο», γίνονται όλο και λιγότερο πιστευτές, όσο προχωρούν οι «εξειδικεύσεις», «επικαιροποιήσεις» κλπ. του μνημονίου.
Η κατάσταση μπορεί να γίνει εκρηκτική και να οδηγήσει σε αδιέξοδη σύγκρουση αν δεν υπάρξει Λόγος και Πράξη διεξόδου, προοπτικής, ελπίδας.
Η Πρωτοβουλία για την Κοινωνική Οικονομία και Αλληλεγγύη σκοπό έχει να συμβάλλει στη διατύπωση ενός δημόσιου Λόγου και στην ενεργοποίηση μιας κοινωνικής Πράξης, με τη μορφή ενός Σχεδίου Δράσης οικονομικού, κοινωνικού, περιβαλλοντικού, πολιτικού και ιδεολογικού που θα δίνει διέξοδο, ελπίδα, προοπτική. Που θα οδηγεί στην κοινωνικά δίκαιη έξοδο από την κρίση, επειδή :
- στο οικονομικό επίπεδο, θα οργανώνει την παραγωγή και την οικονομία με τρόπο που θα αμφισβητεί τα αποτυχημένα μοντέλα του καπιταλισμού και του «σοσιαλισμού που δεν υπήρξε», συνδυάζοντας πετυχημένα τη συλλογική ιδιοκτησία με τα κίνητρα προς τα άτομα.
- στο κοινωνικό επίπεδο θα προωθεί την ισότητα, την κοινωνική δικαιοσύνη και αλληλεγγύη, τις ατομικές και συλλογικές ελευθερίες
- στο περιβαλλοντικό επίπεδο, θα προωθεί περιβαλλοντικά φιλικές πρακτικές και αξίες για την αρμονική συμβίωση ανθρώπου και φύσης
- στο πολιτικό επίπεδο, θα συνδυάζει αρμονικά την αντιπροσωπευτική με την άμεση δημοκρατία και θα κατοχυρώνει το λαϊκό έλεγχο των συλλογικών αποφάσεων
- στο πολιτιστικό επίπεδο, θα δημιουργεί συνθήκες άνθισης της προσωπικότητας με τρόπο που θα επιτρέπει την αξιοποίηση της δυναμικής προς όφελος του συνόλου
Συνοπτικά ένα Σχέδιο Δράσης που στόχο έχει να καθιερώσει ένα συνολικό σύστημα εργασίας, κατανάλωσης και ζωής που θα οδηγεί στην κοινωνική απελευθέρωση του ανθρώπου πάνω σε ένα βιώσιμο πλανήτη.
ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ
ΤΟ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟ – ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ
Η μέχρι σήμερα εμπειρία μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι το εναλλακτικό προς το καπιταλιστικό παραγωγικό και οικονομικό μοντέλο πρέπει να συνδυάζει πετυχημένα τη συλλογική ιδιοκτησία με τα κίνητρα προς τα άτομα.
Υπάρχει τέτοιο μοντέλο; Αν ναι, είναι δυνατό να λειτουργήσει στο καπιταλιστικό πλαίσιο; Είναι δυνατό να αναπτυχθεί σε μια ευρωπαϊκή χώρα ενταγμένη στην Ε.Ε., στην οποία ισχύουν συγκεκριμένοι κανόνες λειτουργίας της οικονομίας, της πολιτικής, της κοινωνίας;
Η ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΕΙΝΑΙ ΝΑΙ
Μάλιστα υπάρχουν πολλά παραδείγματα, αλλά στην περίπτωσή μας επιλέγουμε την αναλυτική παρουσίαση ενός, το οποίο έχει δοκιμαστεί στο χρόνο, είναι στο χώρο της Ε.Ε. και έχει αποδείξει την αξία του για όσους συμμετέχουν αλλά και για όσους έρχονται σε επαφή μαζί του.
Η επιλογή και η παρουσίαση δεν γίνεται για να επαναφέρουμε την κακοποιημένη στη χώρα μας έννοια του συνεταιρισμού, ούτε για να διαφημίσουμε ένα πετυχημένο αλλού πείραμα.
Επιλέγουμε το μοντέλο του Μοντραγκόν γιατί :
I Απ’ τη μια αντιπροσωπεύει μια θετική πρόταση για την δημιουργία δημοκρατικών κοινοτήτων εργαζομένων. Η δημοκρατία βρίσκει σ’ αυτή την περίπτωση μια πρακτική εφαρμογή. Από την άλλη, είναι ένα σύστημα που λειτουργεί και τούτο αποτελεί μια απόδειξη για την ικανότητα της ανθρώπινης φύσης να διαχειρίζεται περίπλοκες κοινωνικές σχέσεις μέσω δημοκρατικών διαδικασιών.
I Κατορθώνει να παράγει πλούτο και θέσεις απασχόλησης που επιδρούν θετικά τόσο στην τοπική, όσο και στην περιφερειακή και εθνική οικονομία.
I Ο πλούτος αυτός δημιουργεί ισότητα και όχι ανισότητα όπως μας έχει συνηθίσει το κυρίαρχο οικονομικό μοντέλο. Το πρώτο πράγμα που παρατηρεί ο επισκέπτης στις κοινότητες της κοιλάδας είναι η απουσία ταξικών διαφορών. Η ισότητα εκφράζεται τόσο σε οικονομικό επίπεδο με την συντριπτική πλειοψηφία του πληθυσμού να ανήκει στην ευκατάστατη μεσαία τάξη, όσο και σε κοινωνικές συμπεριφορές. Στο τραπέζι του φαγητού, είτε μέσα στην επιχείρηση είτε εκτός αυτής, στις παρέες, στις αθλητικές και πολιτιστικές εκδηλώσεις οι διευθυντές και οι εργάτες βρίσκονται μαζί, είναι ανακατεμένοι και δεν διαφοροποιούνται.
I Ανατρέπει την καπιταλιστική σχέση κεφαλαίου – εργασίας. Στο μοντέλο του Μοντραγκόν η εργασία πήρε στα χέρια της το κεφάλαιο και απέδειξε ότι μπορεί, μάλιστα μέσα σε καπιταλιστικό περιβάλλον, να το διαχειριστεί το ίδιο και περισσότερο αποτελεσματικά από την καπιταλιστική επιχείρηση.
I Διαμορφώνει μια εργατοκεντρική και ανθρωποκεντρική κουλτούρα η οποία, αντί να αποβλακώνει, ενδυναμώνει τους εργαζομένους. Τα μέλη του συνεταιρισμού είναι πολίτες σε μια δημοκρατική κοινότητα, με όλα τα δικαιώματα που αυτή κατοχυρώνει. Θεωρούνται ταυτόχρονα εργάτες και επιχειρηματίες.
I Προωθεί κοινωνικές, ανθρωπιστικές, δημοκρατικές και φιλοπεριβαλλοντικές αξίες.
I Είναι υλοποιήσιμο ΑΠΟ ΕΜΑΣ ΤΟΥΣ ΙΔΙΟΥΣ, όχι από κάποιους άλλους. Είναι ένας δρόμος που μπορούμε να περπατήσουμε σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο, ΕΜΕΙΣ ΟΙ ΙΔΙΟΙ, χωρίς να περιμένουμε από κάποιους άλλους να μας σώσουν!
Η επιλογή του μοντέλου του Μοντραγκόν σε καμία περίπτωση δεν αποτελεί απόρριψη πολλών άλλων προσπαθειών και παραδειγμάτων που φυτρώνουν σαν μανιτάρια σε όλες τις ηπείρους και στην ίδια την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η ενημέρωση, η πληροφόρηση, η επικοινωνία και η δικτύωση με τις προσπάθειες αυτές είναι στους σκοπούς μας, με στόχο να πεισθούν οι συμπολίτες μας ότι «ένας άλλος δρόμος είναι εφικτός».
ΑΥΤΟ ΤΟ ΔΡΟΜΟ ΣΑΣ ΚΑΛΟΥΜΕ ΝΑ ΧΑΡΑΞΟΥΜΕ ΚΑΙ ΝΑ ΒΑΔΙΣΟΥΜΕ ΜΑΖΙ, ΕΔΩ ΣΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, ΣΤΗΝ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, ΤΗ ΒΟΡΕΙΑ ΕΛΛΑΔΑ, ΣΤΗ ΧΩΡΑ ΜΑΣ.
ΜΕ ΠΙΣΤΗ ΣΤΙΣ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ.
Ο συνεταιρισμός του Μοντραγκόν.
Ιδρύθηκε το 1956, στη Χώρα των Βάσκων και σήμερα αποτελεί παγκόσμιο σημείο αναφοράς για όσους ασχολούνται με τα συνεταιριστικά εγχειρήματα και την κοινωνική οικονομία ευρύτερα, αφού έχει δημιουργήσει το μεγαλύτερο και πιο επιτυχημένο δίκτυο συνεταιρισμών παγκοσμίως, τη Mondragon Corporacion Cooperativa, δηλαδή τη Συνεταιριστική Επιχείρηση του Μοντραγκόν.
Ξεκίνησε με μια συνεταιριστική επιχείρηση που κατασκεύαζε φούρνους και θερμάστρες πετρελαίου, στη συνέχεια ίδρυσε καταναλωτικό συνεταιρισμό, χρησιμοποιώντας τις συνεταιριστικές δομές για τον καθημερινό οικιακό ανεφοδιασμό, ώστε να πετύχει αύξηση της αγοραστικής ικανότητας των συνεταιρισμένων εργατών.
Προχώρησε σε ίδρυση Ασφαλιστικής Εταιρείας για να καλύψει τις ανάγκες στους τομείς υγείας, πρόληψης και ασφάλειας και στη συνέχεια :
I ΄Ιδρυσε Πολυτεχνική Σχολή (1962) που έκτοτε υποδέχθηκε μεγάλο αριθμό σπουδαστών σε διάφορες ειδικότητες όπως του μηχανολόγου, του ηλεκτρολόγου, του ηλεκτρονικού, των αυτοματισμών κτλ.
I Δημιούργησε, το 1964, τον πρώτο όμιλο συνεταιρισμών με τοπικό χαρακτήρα, στη ζώνη του Μοντραγκόν. Ο όμιλος επέτρεψε την ανάπτυξη συνεργιών που αύξησαν θεαματικά τα αποτελέσματα των συνεταιρισμών.
I Ίδρυσε το 1966 τον συνεταιρισμό Alecoop (Actividad Laboral Escolar Cooperativa). Η Alecoop αποτέλεσε το μέσο για την παροχή ίσων ευκαιριών, καθώς επέτρεψε σε μαθητές πολύ χαμηλών οικονομικών στρωμάτων να συνεχίσουν τις σπουδές τους συνδυάζοντας τις με εργασία. Οι μαθητές της Alecoop εργάζονται καθημερινά τέσσερις ώρες στο συνεταιρισμό και τέσσερις ώρες παρακολουθούν μαθήματα. Ταυτόχρονα, συμμετέχουν στη διοίκηση του συνεταιρισμού.
I Τέλος, το 1969 συγκρότησε το συνεταιρισμό Eroski από τη συγχώνευση των μικρών τοπικών καταναλωτικών συνεταιρισμών.
Η δεκαετία του ’70 χαρακτηρίζεται από μια συνεχή και δυναμική ανάπτυξη των συνεταιρισμών που αντικατοπτρίζεται τόσο στην κερδοφορία τους όσο και στην αύξηση του αριθμού των συνεταιριστικών επιχειρήσεων και των θέσεων εργασίας. Δημιουργείται το IKERLAN (1974) ως κέντρο έρευνας με στόχο την συλλογή τεχνολογικής γνώσης και την εφαρμογή της στην βιομηχανία και το OTALORA ως εξειδικευμένο εκπαιδευτικό κέντρο παροχής συνεταιριστικής γνώσης στους διευθυντές των συνεταιριστικών επιχειρήσεων.
Η θετική αυτή πορεία των συνεταιρισμών του Μοντραγκόν διακόπτεται βίαια στο κατώφλι της δεκαετίας του ’80 από την οικονομική ύφεση που γνωρίζει η Ισπανία. Οι συνεταιρισμοί επηρεάζονται από τη συγκυρία αυτή και ένας σημαντικός αριθμός τους εμφανίζει αρνητικά αποτελέσματα, ορισμένες δραστηριότητες σταματούν και για πρώτη φορά εμφανίζεται πλεονάζον προσωπικό. Ευτυχώς, η κρίση δεν επηρεάζει το ίδιο όλους τους συνεταιρισμούς. Σε ευνοϊκότερη θέση βρίσκονται αυτοί που έχουν προωθήσει μια εξαγωγική πολιτική η οποία τους επιτρέπει να απορροφήσουν τους κραδασμούς που δημιουργούνται από την εσωτερική αγορά που βρίσκεται σε βαθιά ύφεση.
Οι συνεταιριστικές επιχειρήσεις του Μοντραγκόν βγαίνουν από την κρίση δυναμωμένες και σε σαφώς καλύτερη κατάσταση από τις υπόλοιπες επιχειρήσεις, αναδεικνύοντας τις αρετές ενός συστήματος στο οποίο η συμμετοχή του εργαζομένου είναι ουσιαστικό γνώρισμα της φύσης του.
Έχει αξία να δούμε τις πολιτικές που ακολουθήθηκαν προκειμένου να ξεπεραστεί η κρίση:
• Κεφαλαιοποίηση των αποτελεσμάτων
Η πολιτική της κεφαλαιοποίησης των αποτελεσμάτων επιτρέπει τη συνεχή ενίσχυση των ιδίων κεφαλαίων, αυξάνοντας τη δυνατότητα αντίστασης σε κρίσιμες καταστάσεις και ισχυροποιώντας τις δυνατότητες ανάπτυξης.
Σημειώνεται ότι από την επιχείρηση βγαίνει μόνο το τμήμα εκείνο των αποτελεσμάτων που προορίζεται για το Ταμείο Κοινωνικών Έργων (10%), ενώ το υπόλοιπο είτε αυτό αφορά επιστροφές στους συνεταιρισμένους-εργάτες είτε τη συμμετοχή τους στα κέρδη, μένει στην επιχείρηση και κεφαλαιοποιείται, χωρίς να μπορεί να παρθεί, παρά μόνον σε περίπτωση αποχώρησης ή συνταξιοδότησης.
• Αναδιανομή των αποτελεσμάτων
Η αναδιανομή των αποτελεσμάτων ανάμεσα στους συνεταιρισμούς που ανήκαν στον ίδιο Τοπικό Όμιλο επέτρεψε να ελαφρυνθεί η θέση των συνεταιρισμών εκείνων που επηρεάστηκαν περισσότερο από την κρίση, δια μέσου της μεταφοράς κεφαλαίων από όσους βρίσκονταν σε καλύτερη κατάσταση.
• Ημερολογιακή ευελιξία
Είναι ένας μηχανισμός που επιτρέπει την προσαρμογή του εργασιακού ημερολογίου με βάση το πραγματικό φορτίο της δουλειάς κατά τη διάρκεια του έτους. Το πλεόνασμα ή έλλειμμα ωρών εργασίας σε ένα εξάμηνο εξισορροπείται στο επόμενο.
• Επανατοποθετήσεις
Οι συνεταιρισμένοι-εργάτες που πλεονάζουν σε έναν συνεταιρισμό έχουν τη δυνατότητα και υποχρέωση να καταλάβουν μια θέση εργασίας σε άλλο συνεταιρισμό, είτε με προσωρινό χαρακτήρα, εάν η κρίση του συνεταιρισμού καταγωγής είναι παροδική, είτε με οριστικό χαρακτήρα, εάν ο συνεταιρισμός δεν κατορθώσει να ξεπεράσει την κρίση.
• Μισθολογική πολιτική
Η μισθολογική πολιτική είναι άμεσα συνδεδεμένη με την οικονομική κατάσταση του συνεταιρισμού. Την κρίσιμη αυτή εποχή της δεκαετίας του ’80 σε πολλές περιπτώσεις οι συνεταιρισμένοι-εργάτες προχώρησαν σε μείωση των αμοιβών τους.
• Η παρουσία της Συνεταιριστικής Τράπεζας Caja Laboral
Είναι η περίοδος στην οποία αναδεικνύεται με τον πιο εμφανή τρόπο η σημασία της δημιουργίας και ύπαρξης ιδρυμάτων, όπως η Caja Laboral και η Lagun-Aro, που αποτελούν το βασικό μοχλό για την επίλυση προβλημάτων αυτού του μεγέθους.
Η παρέμβαση λοιπόν της Τράπεζας Caja Laboral ήταν στην περίπτωση αυτή περισσότερο σημαντική από ποτέ. Χορηγεί δάνεια με πολύ χαμηλό έως και μηδενικό τόκο και χαρίζει τμήμα ή και ολόκληρο το χρέος που ο συνεταιρισμός μπορεί να είχε ως προς την τράπεζα. Πάντοτε όμως μέσα στα πλαίσια Σχεδίων Βιωσιμότητας που δικαιολογούσαν και ορθολογικοποιούσαν την προσπάθεια την οποία έπρεπε να καταβάλλουν όλοι οι παράγοντες.
Οι πολιτικές αυτές, που σε ορισμένες περιπτώσεις ήταν ιδιαίτερης σκληρότητας, εκκινούσαν μετά από απόφαση των Γενικών Συνελεύσεων, παρουσία όλων των μελών και διαμέσου ψηφοφοριών στις οποίες ισχύει η αρχή «ένας εργαζόμενος - μία ψήφος».
Στις αρχές της δεκαετίας του ’80 και μετά τον καταλυτικό ρόλο που έπαιξε η δημιουργία και επιτυχία του τοπικού ομίλου συνεταιρισμών Ularco, υπήρξε επέκταση του φαινομένου με την δημιουργία δέκα ομίλων του ιδίου χαρακτήρα, χωρίς βέβαια να σημαίνει ότι όλοι έχουν την ίδια επιτυχή πορεία.
Την εποχή της εισόδου της Ισπανίας στην Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα (σήμερα Ευρωπαϊκή Ένωση) και την επέκταση του διεθνούς εμπορίου, εκπονούνται διάφορες μελέτες και πραγματοποιούνται εκτενείς συζητήσεις για την δημιουργία ενός οργανισμού που διατηρώντας την επαφή με τις θεμελιώδεις αξίες και αρχές των συνεταιρισμών θα απαντά με ορθότερο τρόπο στις απαιτήσεις των καιρών. Τελικά το 1984 δημιουργείται το Κογκρέσο δηλαδή η συνέλευση των αντιπροσωπειών όλων των συνεταιρισμών, ως όργανο που εκφράζει την ενιαία θέληση και δράση. Εγκρίνεται το καταστατικό λειτουργίας του Κογκρέσου και εκλέγεται η Διαρκής Επιτροπή ως εκτελεστικό όργανο.
Το 1987 πραγματοποιείται νέο Κογκρέσο το οποίο εγκρίνει τις Βασικές Αρχές που θα πρέπει να εμπνέουν την συνεταιριστική εμπειρία του Μοντραγκόν και αποφασίζει την δημιουργία του Ταμείου Δια-Συνεταιριστικής Αλληλεγγύης που θα αποτελέσει το μέσο για την δημιουργία νέων θέσεων εργασίας μέσα από την χρηματοδότηση συνεταιριστικών σχεδίων. Το 1991 λαμβάνει χώρα το τρίτο Κογκρέσο το οποίο και εγκρίνει το οργανωτικό σχέδιο του Mondragon Corporacion Cooperativa (MCC) σηματοδοτώντας μια νέα εποχή για τους συνεταιρισμούς του Μοντραγκόν.
Ένα ακόμη γεγονός που σηματοδοτεί τη δεκαετία του ’90 είναι η δημιουργία του Πανεπιστήμιο του Μοντραγκόν (Mondragon Unibertsitatea), προωθούμενη από την Πολυτεχνική Σχολή του Μοντραγκόν (Mondragon Eskola Politeknikoa), την Σχολή Ανθρωπιστικών Επιστημών (Irakasle Eskola) και την Σχολή Επιχειρησιακών Σπουδών (Eteο).
Οι συνεταιρισμοί του Μοντραγκόν σήμερα
Η συσσωρευμένη ανάπτυξη έχει επιτρέψει στο Mondragon Corporacion Cooperativa να είναι η μεγαλύτερη επιχείρηση στη Χώρα των Βάσκων κατέχοντας την έβδομη θέση μεταξύ των βιομηχανικών ομίλων της Ισπανίας με βάση τις πωλήσεις. Οι συνολικές πωλήσεις του MCC φτάνουν τα 10.400 εκατ. ευρώ, με ιδίους πόρους της τάξης των 3.400 εκατ. ευρώ.
Με βάση τώρα τον αριθμό εργαζομένων, το MCC σκαρφαλώνει στη τρίτη θέση, με 71.500 εργαζομένους εκ των οποίων το 49% βρίσκεται στη Χώρα των Βάσκων, το 39% στην υπόλοιπη Ισπανία και το 12% είναι κατανεμημένο στις 38 παραγωγικές μονάδες και τις 7 αντιπροσωπείες που διαθέτει παγκοσμίως. Από το σύνολο των εργαζομένων λίγο περισσότεροι από τους μισούς είναι πλήρη μέλη των συνεταιρισμών ενώ ένα μεγάλο μέρος από τους υπολοίπους θα γίνουν μέλη στα επόμενα χρόνια.
Η αποδοτικότητα των επιχειρήσεων του Μοντραγκόν, ως ο λόγος ανάμεσα στους χρησιμοποιούμενους πόρους (κεφάλαιο και εργασία) και τη συνολική παραγωγή είναι εντυπωσιακή και ξεπερνά κατά πολύ αυτή των κεφαλαιουχικών επιχειρήσεων. Είναι χαρακτηριστικό ότι ενώ το ποσοστό αποτυχίας των νέων επιχειρήσεων στην Ισπανία προσεγγίζει το 90% (στα πρώτα πέντε χρόνια λειτουργίας τους) από τις επιχειρήσεις του Μοντραγκόν μόνο τρεις έχουν αποτύχει τα τελευταία χρόνια.
Τα μαθήματα του Μοντραγκόν
Ίσως ένα από τα πιο θαυμαστά επιτεύγματα του Μοντραγκόν είναι ο τρόπος που συνδυάζει την συλλογική ιδιοκτησία με τα κίνητρα που απορρέουν από την ατομική ιδιοκτησία μέσα σ’ ένα σύστημα που αναγνωρίζει εξ’ ίσου τη συλλογική και την ατομική πτυχή της ανθρώπινης συμπεριφοράς.
Το σύστημα των ατομικών λογαριασμών που συνδυάζει την επένδυση στην επιχείρηση και τον διαχωρισμό των κερδών σε ατομικά και συλλογικά, αντιπροσωπεύει μια μέθοδο που δίνει στον εργαζόμενο την αίσθηση της ατομικής ιδιοκτησίας και της συλλογικής συμμετοχής.
Το συνεταιριστικό κίνημα του Μοντραγκόν διαμορφώνει μια εργατοκεντρική και ανθρωποκεντρική κουλτούρα η οποία, αντί να αποβλακώνει, ενδυναμώνει τους εργαζομένους. Τα μέλη του συνεταιρισμού είναι πολίτες σε μια δημοκρατική κοινότητα, με όλα τα δικαιώματα που αυτή κατοχυρώνει. Θεωρούνται ταυτόχρονα εργάτες και επιχειρηματίες.
Είναι χαρακτηριστικό ότι μεγάλος αριθμός των νέων επιχειρήσεων ξεκινά με πρωτοβουλία εργαζομένων σε ήδη υπάρχοντα συνεταιρισμό. Σε αυτό συμβάλει τόσο το υψηλό επίπεδο κατάρτισης και επιχειρηματικότητας του πληθυσμού όσο και το ευνοϊκό πλαίσιο που έχει δημιουργήσει ο όμιλος. Στο MCC γνωρίζουν πως η επέκταση και η διαφοροποίηση των δραστηριοτήτων είναι απαραίτητο στοιχείο για την επιβίωση και ισχυροποίηση του ομίλου αλλά και για την αποφυγή της γραφειοκρατικοποίησης των συνεταιρισμών.
Το σύστημα του Μοντραγκόν κατορθώνει να παράγει πλούτο και θέσεις απασχόλησης που επιδρούν θετικά τόσο στην τοπική (Valle de Alto Deba) όσο και στην περιφερειακή (Gipuzcua) και εθνική οικονομία (Χώρα των Βάσκων).
Ο πλούτος αυτός δημιουργεί ισότητα και όχι ανισότητα όπως μας έχει συνηθίσει το κυρίαρχο οικονομικό μοντέλο. Το πρώτο πράγμα που παρατηρεί ο επισκέπτης στις κοινότητες της κοιλάδας είναι η απουσία ταξικών διαφορών. Η ισότητα εκφράζεται τόσο σε οικονομικό επίπεδο με την συντριπτική πλειοψηφία του πληθυσμού να ανήκει στην ευκατάστατη μεσαία τάξη, όσο και σε κοινωνικές συμπεριφορές. Στο τραπέζι του φαγητού, είτε μέσα στην επιχείρηση είτε εκτός αυτής, στις παρέες, στις αθλητικές και πολιτιστικές εκδηλώσεις οι διευθυντές και οι εργάτες βρίσκονται μαζί, είναι ανακατεμένοι και δεν διαφοροποιούνται.
Η σημασία του Μοντραγκόν είναι διττή: Απ’ τη μια αντιπροσωπεύει μια θετική πρόταση για την δημιουργία δημοκρατικών εργατικών κοινοτήτων. Η δημοκρατία βρίσκει σ’ αυτή την περίπτωση μια πρακτική εφαρμογή. Από την άλλη, είναι ένα σύστημα που λειτουργεί και τούτο αποτελεί μια απόδειξη για την ικανότητα της ανθρώπινης φύσης να διαχειρίζεται περίπλοκες κοινωνικές σχέσεις μέσω δημοκρατικών διαδικασιών.
Τα μέλη των συνεταιρισμών του Μοντραγκόν μας περιμένουν για να μοιραστούμε την εμπειρία των πενήντα χρόνων και πάνω, για να εμπλουτίσουμε τις εικόνες μας και να χτίσουμε τα δικά μας πειράματα.
